වැට් බද්ද නිසා කාලා හමාරද "2" - කන්න වෙන්නේ වැට් තමයි !

 

ජාතික රූපවාහිනියේ අද දින 2016 ජූනි 30 දින, විකාශනය වූ වැට් බද්ද පිළිබඳ සාකච්චාව නිසා මට ආයෙත් වැට් ගැනම ලිපියක් ලියන්න සිදු වුනා

සහභාගී වූවෝ

බදු නිළධාරිනියන් දෙදෙනෙකි

ආචාර්‍ය වරයෙකි

සාකච්චාව මෙහෙය වූයේ ප්‍රවීණ මාධ්‍යවේදී ශන් විජේතුංග මහතාය.

මෙය කියවන අයෙකුට මා අංශක 180 කින් අනෙක් පස හැරී මෙය ලීවාදැයි සිතුනහොත් ඒ ගැන පුදුම නොවන්න.

වැට් බද්දෙන් මුදා හැර ඇති භාණ්ඩ හා සේවා ලැයිස්තුව මෙතැනින් බලා ගන්න

බදු නිලධාරිනියන්ගේ දැක්ම

අවාසනාවකි, සුපුරුදු පරිදි බදු නිළධාරිනියන් දෙදෙනා කොහොම හරි මිනිස්සුන්ගේ ඔළුව හෝදලා හරි බදු එකතු කරගන්නම් කියා පැමිණි බව මොනවට පැහැදිලි විය. ඔවුන් කිසිදු අවස්ථාවක ප්‍රශ්න නැගූ උන්ගේ ප්‍රශ්නය හා එහි පසුබිම වටහා නොගත්තා නොව ඊට උත්සහයක් වත් නොදරමින් තම මතය වෙනුවෙන් කොන්දේසි විරහිතව සිටි වගක් දක්නා ලදී.

උද්ගෝශන කරන්නේ නොදන්නා කමට...
මේ අපේ බදු නිලධාරිනියන් දෙදෙනා කල අපූරු නව සොයාගැනීමක් ගැනය. ඔවුන් දෙදෙනා කියන්නේ මේ වෙළඳ ව්‍යාපාරිකයන් ගන් මට්ටමින් වීති බසිමින් උද්ගෝෂණ ව්‍යාපාර වල නිරත වන්නේ බදු සංශෝධන පිළිබඳ නොදැනුවත් නිසා බවයි. 
මේ උද්ගෝෂ්ණ පවත්වන්නේ දීර්ග කාලයක් වෙළඳ ව්‍යාපාර වල යෙදී සිටි උන් බවද, ඔවුන් තම ව්‍යාපාර හා ඒවාට ඇතිවියහැකි බලපෑම් ගැන දැනුවත් පුද්ගලයින් බවද  ප්‍රකාශ කරමින් ශාන් විජෙතුංග මාධ්‍ය වේදියා ඉතා පැහැදිලිව මේ ප්‍රකාශයට එරෙහි වීම පැසසිය යුතුය. 

වැට් බදු යනු සංකීර්ණ බදු ව්‍යහයක්...!
මෙයත් අපේ එක් බදු නිලධාරිනියකගේ ප්‍රකාශයකි. මෙවන් ප්‍රකාශයක් හරහා ඔවුන් බලා පොරොත්තු වන්නේ කුමක්ද? මේ බදු ගැන කෑ ගැහුවට උඹලට මේවා තේරෙන්නේ නැහැ. මේවා තේරෙන්නේ අපි වගේ උගත් වැදගත් උදවියට විතරයි යන්න නොවෙයිද?
ඇත්තෙන්ම බදු ක්‍රමයක් ජනතාවට නොවැටහෙන තරම් සංකීර්ණ නම් එයට වග කිව යුත්තෝ කවුද? එය එසේ විය හැකිද?
බදු නිලධාරිනියන් මේ පෙන්වූයේ කුමක්ද කියා වටහා ගැනීමට තරම් ජනතාව බුද්ධිමත්ය.

එහෙත් පැහැදිලිවම කිව යුත්තේ ජනතාව මෝඩයින් නොවන බවත් බදු ක්‍රමය ගැන උනන්දු මිනිසුන් මේ ක්‍රමයේ ඇති සියුම් තැන් පවා හොඳින් ග්‍රහනය කර ගැනීමට තරම් දැනුවත් හා බුද්ධිමත් බවත්ය. 


ජනතාව ගොනාට ඇන්දීමට සැරසෙන උන්ට වටහා ගත නොහැකි තරමට ජනතාව සංකීර්න බව උන් වටහා ගත යුතුය.

චන්දිමාල්ගේ ප්‍රශ්ණය:

චන්දිමාල් නම් මහතෙකු අපූරු පැනයක් ඉදිරිපත් කලේය.  ඒ ප්‍රකට පාවහන් සමාගමක අලෙවි නියෝජිතයෙකු වන ඒ මහතා පාවහන් සමාගම මගින් වැට් නිසා අළුතින් වැඩි කල මිලද ඇතුලත්ව විකුනන මිලෙන් තමාත් වැට් බද්දක් ගෙවීමට සිදු වීම නිසා තම ලාබය අහිමි වීම ගැන ය.

බදු නිළධාරිනියන් ඒ අනුව පුන පුනා පහදා දුන්නේ චන්දිමාල් මහතා වැට් සඳහා ලියාපදිංචි වීමෙන් අනතුරුව විකුනන භාණ්ඩයට අදාල වැට් මුදල භාණ්ඩයේ මිලට එකතු කොට පාරිභෝගිකයාගෙන් ලබාගෙන බදු දෙපාර්ථමේන්තුව වෙත ගෙවිය යුතු බවය.

අහෝ මෙවන් බදු දෙපාර්ථමේන්තුවක් !

මෙම ප්‍රශ්ණයට අදාල සැබෑ යාන්ත්‍රනය අපි විමසා බලමු

මෙහිදී චන්දිමාල් මහතා අදාල පාවහන් සමාගමේ අලෙවි නියෝජිතයෙකි.

සමාගම ඔහුට පාවහන් ලබා දීමේදී එම පාවහන් වලට අදාලව උපරිම සිල්ලර මිලක් සඳහන් කොට එම මිලට අනුරූපව 15% පමණ ලාභාංශයක් වෙළඳ නියෝජිතයාට ලැබෙන පරිදි තොග මිලක් නියම කොට නියෝජිතයා වෙත භාණ්ඩ ලබා දෙනුලබයි.

දැන් චන්දිමාල් මහතාද වැට් සඳහා ලියා පදිංචි වී ඇතැයි උපකල්පනය කලොත්,

සමාගම මගින් චන්දිමාල් මහතා වෙත ඉදිරිපත් කරන බිල් පතෙහි අදාල පාවහන් වල වටිනා කම හා එයට අදාල වැට් මුදල සඳහන් වෙයි.

එසේම පාවහන් වල උපරිම සිල්ලර මිලක් පාරිභෝගික ආරක්ෂන පනතට අනුරූපව සටහන් වෙයි.

චන්දිමාල් මහතා ඉහත බදු නිලධාරිනියන්ගේ උපදෙස් අනුව වැඩ කරනවානම්? ඔහු අදාල සිල්ලර මිල මත 15% ක වැට් ප්‍රමානයක් පාරිභෝගිකයාගෙන් අය කල යුතුය.

එසේනම් අනෙක් පසින් ඔහු උපරිම සිල්ලර මිලට වඩා වැඩියෙන් භාණ්ඩ විකිනීමෙන් පාරිභෝගික ආරක්ෂණ පනත උල්ලංගනය කල යුතුය.

පාරිභෝගික ආරක්ශන පනත තුල  රැඳෙනවානම් ඔහුට සිදු වන්නේ භාණ්ඩයෙහි සඳහන් උපරිම සිල්ලර මිලට භාණ්ඩය විකුනා තමන්  විකුනූ මුදලින් 15%ක් ගනනය කොට ඉන් මුලින් සැපයුම් කරුගේ බිල්පත හරහා ගෙවූ වැට් බදු මුදල අඩු කර ඉතිරිය ගෙවීමටයි.

මෙම ගනනය කිරීම කර බලන විට ඇත්තෙන්ම චන්දිමාල් මහතා ගෙවන්නේ ඔහුගේ මෙතෙක් ලැබූ ලාභ කොටස වූ 15% වෙළඳ කොමිස් මුදලින් 15% කි. ඒ අනුව ඔහු මෙතෙක් ලැබූ ලාභය පෙර තිබූ තත්වයෙන් 85%ක් දක්වා පහත වැටේ.

ඒ අනුව චන්දිමාල් මහතා නැගූ පැනය කොතරම් තාර්කික දැයි බදු යාන්ත්‍රනය හා ව්‍යාපාර ගැන අංශුමාත්‍ර දැනුමක් ඇත්තෙකුට පවා වැටහිය යුතුය.

මෙය ඒ උගත් බදු නිළධාරිනියන් දෙදෙනාට නොවැටහුනාද නැතහොත් නොවැටහුනා සේ රඟපෑවාදැයි දන්නේ ඔවුන් දෙදෙනා හා උඩ ඉන්නා දෙවියන් (එහෙම අය ඉන්නවානම් ) පමණක් විය යුතුය.

වැට් බද්ද අතීතයට බල පාන්නේ නැහැ.....

මේ මෙම සාකච්චාව පුරාවට බදු නිළධාරිනියන් දෙදෙනා උලුප්පා දැක්වූ තර්කයකි. මේ අපූරු කතාවකි.

මේ හරහා ඔවුන් උත්සහ දැරුවේ ව්‍යාපාරිකයින් වැට් සඳහා ලියා පදිංචි කරවා ගැනීමට පෙළඹවීමට බව පෙනේ. එහෙත් ඒ තුල වන ඍනාත්මක පැත්ත ඔවුන් නොදුටුවේ මන්ද? දැන දැනම හැංගුවාද?

වැට් බද්ද සඳහා X නම් වෙළඳ සමාගම අද දින ලියා පදිංචි වූවා යැයි සලකමු.

මේ ලියාපදිංචිය ලැබීමට ඔහු මසකට රු මිලියනය ඉක්මවූ පිරිවැටුමක් පසුගිය තුන් මසක් තුල ලබා තිබිය යුතුය. එනම් ඒ තුන් මස තුල ඔහු මිලියන් 3 ක වෙළඳාමක් අඩුම වශයෙන් කර තිබිය යුතුය.

එසේනම් මසකදී රු මිලියන 1ක් වෙළඳාම් කරන වෙළඳ සැලක කොපමණ භාණ්ඩ තොගයක් පවත්වා ගත යුතුද?

අවම වශයෙන් මෙම තොගයෙහි වටිනා කම රු මිලියන 5ක් ලෙස උපකල්පනය කරමු.

දැන් කුමක් වෙයිද?

ලියාපදිංචිය ලද අද දිනයේ සිට ඔහු අළුතින් වෙළඳ සැලට ගන්නා භාණ්ඩ සඳහා වැට් බිල් පතක් ලැබුවද නොලැබුවද වැට් ගෙවූ සේ සලකා කටයුතු කිරීමට ආණ්ඩුව සූදානම්ය. මෙය යහපත් ප්‍රවණතාවයකි. වෙළෙන්දා වෙත කරන ධනාත්මක පෙළඹවීමකි.

එසේම අද දිනයේ සිට අලෙවි කරනා සෑම රුපියලකටම 15% ක වැට් බදු මුදලක් X විසින් බදු දෙපාර්ථමේන්තුවට ගෙවිය යුතුය.

මෙය කියවන ඔබට දැන් මෙහි ඇති ගැටළුව පෙනෙනවාද?

අද දිනයේ ලියාඅදිංචිය ලැබූ  X මීට පෙර මිලදී ගෙන තිබූ තොග වලට පවා අද සිට අලෙවි කිරීමේදී වැට් ගෙවිය යුතුය.

ඒ වුවත් ඒ සඳහා ඔහුට මිලදී ගැනීම වලට අදාලව වැට් හිලව් කිරීමක් කිරීමට ඉඩක් නැත. මන්ද එම භාණ්ඩ මිලදී ගන්නා විට ඔහු වැට් සඳහා ලියා පදිංචි වී සිටියෙකු නොවනා නිසාය.

දැන් X ත්මා සතුව තිබූ මිලියන 5ක භාණ්ඩ තොගය සඳහා ඒවා විකුනන අකාරය අනුව නිකන්ම 15%ක් ගෙවිය යුතුය.

ඇතැම් බහු ජාතික සමාගම් වලින් බෙදා හරින ප්‍රකට වෙළඳ නාමයන් සහිත භාණ්ඩ වල ලාභාංශය ඇතැම් විට 5% සිට 15% දක්වා පමණකි.

එසේ වූ විට X මේ බදු ලෙස ගෙවන්නේ ඇතැම් විට මුළු ලාභයමය. නැතිනම් මුලු ලාභයටම ත්වත් කීයක් හරි අතින් එකතු කරය.

දල වශයෙන් X සතුව තිබූ තොගයෙහි වටිනා කම මිලියන 5ක් වූවා නම් ඔහු ලබන අලාභය ඉන් 15% ක් හෙවත් රු 750,000.00 කි.

මෙය මෙසේ නොවෙනවායැයි පැහැදිලි කිරීමක් බදු නිළධාරිනියන් වෙතින් නොවූ නිසා එය එසේමයැයි පිළිගැනීම වරදක් නොවනු ඇති.

වැට් සඳහා ලියාපදිංචි නොවූ සැපයුම් කරුවන්.....

මේ බදු නිළධාරිනියන් ඉතා උත්කර්ශවත් ලෙස උපුටා දැක්වූ නව වැට් නීතියෙහි ඇති ජනතා හිතවාදී යෙදුමකි.

ඔව් එය එසේමයැයි මාද පිළිගනිමි.

එහෙත් එය වැට් හරහා එන බමුණු කුලය රැකීමෙහි කොන්දේසි වලට බලනොපාන බව ඔවුන් විසින්ම අවධාරනය කොට දක්වන ලදී.

නව වැට් නීතිය අනුව තොග හා සිල්ලර වෙළඳාමෙහි සැපයුම් කරුවෙකු වැට් සඳහා ලියා පදිංචි නොවූවකු වුවත් ඔහුගෙන් මිලදී ගත් භාණ්ඩ සඳහා වැටි මූලිකව ගෙවා ඇති ලෙස සැලකීමට වෙළෙන්දාට අවසර ලැබේ. මේ හරහා සුළු සැපයුම් කරු හෙවත් වත්තේ කෙසෙල් කැන කඩයට විකුණන අප්පුහාමි සුරැකීමක් කොට ඇත. එය ඇත්තෙන්ම පැසසිය යුත්තකි.

අතිශයින්ම   ........... ට පමණයි !

එහෙත් සාකච්චාවට සහභාගී වූ බදු නිළධාරිනියන් දෙදෙනාට අනුව මේ කොන්දේසිය අදාල වන්නේ අතිශයින්ම ..... අතිශයින්ම තොග හා සිල්ලර වෙළඳාමට පමණි.

ඇයි මේ අතිශයින්ම එක ව්‍යාපරික ක්ශේත්‍රයකට පමණක් වූ සැලකිල්ල?

තොග හා සිල්ලර වෙළඳාමෙන් පරිභාහිර සුළු හා මධ්‍ය පරිමාන ව්‍යාපාරිකයින් මේ වෙළඳ සමාජයේ සාමාජිකයින් නොවේද? මේ රටේ සමාන අයිති වාසිකම් ඇති පුර වැසියන් නොවේද?

නැත උන් සමාන පුරවැසියන්ම තමයි ඒත්.....

ඇයි ඒත්..?

ඔවු උන් යම් දිනෙක මහා පරිමාන වෙළඳ බමුණු කුලයට අභියෝග කිරීමට ඉඩ ඇති භයානක සත්ත්ව කොටසකි.

අර ඉහතින් කී අප්පුහාමි ඒ වගේ භයානක නැත. අනේ ඒ අහින්සක මනුස්සයා බමුණු කුලයට තබා බකමූණෙකුටවත් අභියෝග කරන්නේ නැත.

ඒ අනුව සුළු හා මධ්‍ය සැපයුම් කරුට වැට් නැති නිසා මහා පරිමාණ සමාගම් වලට හා රාජ්ය ටෙන්ඩර් වලට සැපයීම් කිරීම වලක්වා ඇත. එවන් දේ සුදුසු සුදුස්සන්ටම පමණදැයි අපි නොදන්නෙමු. එහෙත් මේ හරහා බමුණු කුලය වෙත අභියෝග කිරීමට සුළු හා මධ්‍ය පරිමාන සැපයුම් කරුවන්ට ඉඩක් නම් තබා නැත.

වැට් බදු ගෙවා ආනයන කරන සුළු ආනයන කරුවෙකු, වැට් බිල් දීමට අපොහොසත් නිසා නෙරපෙන විට වැට් ලියාපදිංචි මහා පරිමාන ආනයන කරු එකම පිරිවැයක් දරා වැට් වෙනම පෙන්වන බිලක් මගින් සැපයුම් කිරීමෙන් ගැනුම් කරුට ලාබදායක කොන්දේසි නිසා ඔහු සුරැකේ සුළු පරිමාණ සැපයුම් කරු ව්‍යාපාරයෙන් නෙරැපේ.

ආනයන කරුවෙකුට තම අභිමතය පරිදි (පිරිවැටුම් සීමාව නොසෑහෙන විටකදී ) වැට් සඳහා ලියාපදිංචි වීමටත්. ලියා පදිංචි වීමෙන් අනතුරුව සරිලන පිරිවැටුමක් නොමැතිනම් වැට් කලමනාකරන ගාස්තුවක් ඔවුන්ගෙන් අයකර ගැනීමටත් බදු දෙපාර්ථමේන්තුව නිහත මානී නොවන්නේ ඇයි?

මාසෙකට මිලියනයක්වත් පිරිවැටුමක් නැති එකා වෙළෙන්දෙක්ද? උන්ට ගැලපෙන නීති හදලා කාට වැඩක් ඇත්ද?

එහෙම වෙන්න ඇති අපේ ලොකු ලොක්කෝ හිතන්නේ. ඒ අපිට හිතෙන හැටි.

වැට් බදු ක්‍රමය යනු යකෙකු රාක්ෂයෙකු නොවන බව මෙන්ම එසේ නොවිය යුතු බවද මා දැඩිව විශ්වස කරමි. වත්මන් ලෝකයේ පවතින යථාර්ථය තුල රාජ්ය බදු යනු අපිට පිටු දැකිය නොහැකි ක්‍රමය හා බද්ධ වූ සංකල්පයකි. එවන් වූ බදු ක්‍රම තුල වැට් බද්ද යනු ඉතාමත් ක්‍රමික හා පැහැදිලි මෙන්ම සමස්ථ සමාජයම ඉතා නිවැරදි පරිමාවෙන් බදු ක්‍රමය හා දායක කරගත හැකි බදු ක්‍රමයකි.


එහෙත් ශ්‍රී ලාංකික බදු දෙපාර්ථමෙන්තුව මෙතෙක් කල් මෙම බදු හරහා කල අසමජ්ජාති සූරා කෑම හා දුප්පතා සදාකල් දුප්පතෙකු ව තැබීමට බදු ක්‍රමය භාවිතා කිරීම දැන්වත් නවතා දැමිය යුතුය.!!!

ජාතික රූපවාහිනියේ සකච්චා මණ්ඩපය ගැන .

මේ සමස්ථ සාකච්චාව තුල එයට සහභාගී වූ ආචාර්ය වරයා තමන් ජනතා ප්‍රශ්න වටහා ගත්තෙකු බවත් රජය නිවැරදි බවත්. කිරීමට අන් යමක් නැති වුවත් රජය විකල්ප සෙවිය යුතු බවත්, මේ සියල්ලට හේතුව පෙර රජයේ ලාබදායක නොවන ව්යාපෘති බව  ව්‍යංගයෙන් කීමත් හැර කිසිදු හරවත් දෙයක් දායක කලේ නම් නැත.

සාකච්චාව මෙහෙය වූ ශාන් විජේතුංග මහතා ජනතාව වෙනුවෙන් නැගිය යුතු ප්‍රශ්නය පුන පුනා ඉදිරිපත් කිරීමට සැරසුනද එය වටහා ගැනීමට සමතෙකු සභාවෙහි සිටියේද නැත.